कोलकाता आमी तुमीको पोशन्द कोडी!

२ जानेवारी २००५
"पहाटे" ६:०० - ५:४० चा right time असलेली हावडा मेल late झालेली आहे -- चांगलंच आहे. खिडकीतून बाहेरचं धुकं दिसतंय. मधूनच एखादं station हिरवा बावटा दाखवून पुन्हा आळसावतंय. हवेत चांगलाच गारठा आहे. उत्सुकतेनं मी उजाडायची वाट पाहतो आहे.

सकाळचे ६॥ - आता चांगलंच उजाडलंय आणि नारळाच्या झाडांच्या रांगांना मधेच छेद देणार्या "नद्या" दिसताहेत. शाली ओढलेले बंगाली बाबू लगबगीने रस्ता काटताहेत.

सकाळचे ७ - अखेर हावडा station वर आमची train आलेली आहे आणि "हावडावाडी" असं "गावडेवाडी"च्या तालावर कोणीही न म्हणताही आम्ही आमची train तडक सोडलेली आहे. बाहेर आता चांगलंच उजाडलेलं आहे. पहिलं दर्शन होतं ते प्रसिद्ध हावडा bridge चं. धुक्याच्या पांघरुणात पहुडलेलं ते structure आमची wicket घेऊन जातं. सवयीप्रमाणे आम्ही त्या भव्य structure च्या वरती बघतो. पण hanging bridge असल्याने आम्हाला कोणत्याही प्रकारची वाहतूक दिसत नाही - वाहतूक पुलाच्या बर्याच खालून चालली आहे! एक-दो-एक करत आम्ही bus-stand कडे आमचा मोर्चा (की 'march'a) वळवतो! bus 44-A रविवारी वाहतूक करत नाही. मग प्रथेप्रमाणे आम्ही चुकीच्या bus मध्ये चढतो. शेवटी दुसरी bus करून आम्ही (आणखी) तब्बल २ तासांच्या प्रवासानंतर guest house वर पोहोचतो.

सकाळचे १० - झोप कधी लागली ते कळलंच नाही!

सकाळचे ११ - आवराआवरीनंतर आम्ही breakfast च्या शोधात निघतो. माझे सगळे सहकारी Pure vegetarian आहेत. जरा अवघड दिसतंय. शेवटी दोन मिठाईची दुकानं सापडतात (२ तासांच्या प्रवासात एकूण किती मिठाईची (आणि औषधांची :)) दुकानं दिसली याला गणती नाही). मग सामोसा आणि खीर कदम यांची न्याहरी होते. खीर कदम म्हणजे आत रसगुल्ला आणि बाहेरून खव्याचा लेप असलेला लाडू! मला आवडतो. आणि सुभाषचंद्र बोस "कदम कदम बढाए जा" असं म्हणाले होते, त्यातला "कदम" हा "खीर कदम" होता की काय असा विचार मनाला चाटून जातो. २३५ नंबरच्या bus ने मग आम्ही conference च्या registration साठी निघतो. bus भर गावातून, रहदारीच्या रस्त्याने जाते.

...

कलकत्ता शहर बाकीच्या metros प्रमाणे प्रचंड पसरलेलं आहे. रस्त्यावर पादचारी, पिवळया taxi, आणि हळूबाई trams अशी कितीतरी वाहनं गर्दीतून वाट काढताना दिसतात. रहदारीचा वेग फारच कमी आहे - trams आल्या की त्यांना वाट करुन द्यावी लागते. कलकत्ता शहर आम्हाला आमच्या मुंबईची आठवण करून देतं. Fort area मधल्या इमारतींप्रमाणेच इथल्या इमारती british architecture ची साक्ष आहेत. अतिपावसामुळे आणि वयोमानामुळे इमारतींवर एक प्रकारचा शेवाळलेला काळा रंग चढलेला आहे.

...

कलकत्ता हे भलतेच "गोड" गाव आहे. हावडा station ते Salt Lake City मधले guest house या प्रवासात आम्हाला याचा अनुभव (की ऑनुभोव) पुरेपुर आला. प्रत्येक गल्लीत, छोट्या-मोठ्या रस्त्यांवर ठळक उठून दिसतात ती "मिष्टान्न भांडारे". 'भांडार' हा शब्द मी खादी भांडार वगॆरे wholesale context मध्ये ऎकला होता. बाग्ला भाषेत भांडार म्हणजे दुकान असल्यामुळे इथे पानाचे दुकान सुद्धा पान-भांडार अशी शेखी मिरवते. एकंदरीतच वंगभाषा अतिशयोक्तीसाठी विशेष वाटते. साधा त्रास सुद्धा "ऑशुबिधा" असा लांबलचक वॆताग देउन जातो. एका bus मध्ये साध्या "no smoking" साठी एक भले मोठे ५-६ शब्दांचे वाक्य पाहून तर मला याची खात्रीच पटली. इथे bakery ला confectioners असं म्हणतात. कलकत्त्यात गोडीबरोबरच स्वस्ताईदेखील सुखसमाधानाने नांदते आहे, मिष्टी दोई ६ रुपये आणि खीर कदम ३ रुपये/piece मिळतो. इथे मिठाई piece प्रमाणे विकली जाते - वजनावर नाही.

...

joke of the day !
एका corner वर मी "World Peace Conference" चे banner पाहीले. भर कलकत्त्यात "peace conference" ची कल्पना वाचून हसून-हसून पुरेवाट झाली.

PS: हा विनोद कळण्यासाठी तुम्हाला किमान दोन बंगाली बाबूंबरोबर गप्पा मारायला हव्यात. माझा एक मित्र म्हणतो, गर्दीचा scene dub करायचा असेल तर दोन-तीन बंगाल्यांना बोलवा-पुरेसे आहे ;-)

...

हे सगळे अनुभव तुटक-तुटक असण्याचं कारण म्हणजे, ते कलकत्त्यातच वेळ मिळेल तसे लिहिले होते, आणि आणखी editing च्या भानगडीत न पडता तसेच post करतो आहे.